Co to jest EBM

Określenia evidence based medicine (EBM) użył jako pierwszy w 1991 roku Gordon Guyatt, profesor medycyny i epidemiologii klinicznej na McMaster University w Hamilton w Kanadzie. Trudno je trafnie, a jednocześnie zwięźle przełożyć na język polski, nie tracąc przy tym sensu i nie ryzykując błędnego pojmowania. Spotyka się takie nazwy jak „medycyna oparta na dowodach”, „medycyna oparta na faktach” czy „praktyka medyczna oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach”. Żadne z nich nie oddaje jednak w pełni istoty tego, czym jest EBM, chociaż podkreśla znaczenie wcześniej niedocenianego, a niezwykle ważnego elementu w praktyce lekarskiej, jakim są wyniki badań klinicznych i ich analizy.

Jak rozumieć EBM

Wyeksponowanie danych z badań naukowych (evidence) nie oznacza, że wystarczają one do podejmowania decyzji klinicznych lub odgrywają w tym procesie najważniejszą rolę. W ten sposób podkreślono jedynie, że dane te są niezbędne i trzeba je umiejętnie wykorzystywać. Zanim będzie można zrobić z nich użytek, trzeba najpierw trafnie rozpoznać sytuację kliniczną, czyli ustalić diagnozę i dostępne opcje postępowania, które zależą także od uwarunkowań systemu opieki zdrowotnej (dostępność badań diagnostycznych, leków, zabiegów itp.). Indywidualne umiejętności, wiedza i doświadczenie lekarza są tu niezastąpione. Rozważenie korzystnych i niekorzystnych skutków różnych działań diagnostycznych i leczniczych wymaga jednak znajomości odpowiednich danych z badań naukowych - czyli umiejętności ich znalezienia, krytycznej oceny pod kątem wiarygodności i znaczenia klinicznego oraz odniesienia do danego pacjenta. Wreszcie można wybrać postępowanie, które wydaje się w danej sytuacji optymalne. Aby rzeczywiście tak było, trzeba wziąć pod uwagę system wartości pacjenta i jego preferencje.

Na tym właśnie polega współczesna sztuka lekarska i tak rozumiemy EBM. Pierwszą zasadą EBM jest, na pozór paradoksalnie, jednoznaczne przypomnienie, że dane naukowe nie wystarczają do podejmowania decyzji (ryc.).

Zasady EBM odnoszą się nie tylko do indywidualnej praktyki lekarskiej, lecz także do instytucji i całego systemu opieki zdrowotnej. Powinni je zatem dobrze znać i właściwie rozumieć wszyscy podejmujący decyzje dotyczące organizacji, funkcjonowania i finansowania systemu.

Dodatkowe informacje:

1. Gajewski P., Jaeschke R., Brożek J., red.: Podstawy EBM czyli medycyny opartej na danych naukowych dla lekarzy i studentów. Kraków, Medycyna Praktyczna 2008

2. Guyatt G., Rennie D., Meade M.O., Cook D.J., red.: Users’ guides to the medical literature: essentials of evidence-based clinical practice, third edition. 2015. jamaevidence.mhmedical.com/Book.aspx?bookId=847

3. GRADE Working Group

powrót